karta tytułowa
wstęp
| Indeks alfabetyczny | Indeks serii |
Adam Boniecki : Herbarz polski. Tom 1-16 i Uzupełnienia. Warszawa, 1899-1913
Adam Józef Feliks Boniecki-Fredro (1842 - 1909), po studiach prawniczych i kilkuletniej pracy na stanowiskach urzędniczych, od 1872 r. poświęcił się pracy naukowej prowadząc badania heraldyczne i genealogiczne. Pierwszym jego dziełem w tej dziedzinie była Kronika rodziny Bonieckich (1875), następnym - Poczet rodów w Wielkiem Księstwie Litewskiem w XV i XVI wieku (1887). W 1899 r. rozpoczął wydawanie Herbarza Polskiego, do którego materiały gromadził od dawna.
Dzieło Bonieckiego jest raczej genealogią szlachty polskiej, niż klasycznym herbarzem. Autor koncentruje się przede wszystkim na historii danej rodziny i osób do niej należących, mniej uwagi poświęca natomiast opisom herbów, chociaż zamieszcza ich podobizny. Hasła ułożone są w kolejności alfabetycznej nazwisk, a nie herbów. W odróżnieniu od innych herbarzy, bazujących głównie na przekazach rodzinnych i zamieszczających bezkrytycznie niesprawdzone informacje, Boniecki czerpał wyłącznie z materiałów źródłowych, drukowanych i rękopiśmiennych. Spis źródeł ..., zamieszczony w pierwszym tomie, zawiera 130 opisów dokumentów, do których odwołuje się autor, podając informacje o poszczególnych osobach, ich funkcjach publicznych czy powiązaniach rodzinnych. Zarówno współczesne autorowi, jak i późniejsze recenzje podkreślają niezwykłą dokładność i wiarygodność wszelkich cytowanych przez Bonieckiego danych. Dziś, po upływie wieku, opinia ta ma szczególne znaczenie, gdyż wiele z przebadanych przez Bonieckiego źródeł archiwalnych (np. Metryka Koronna czy księgi trybunalskie) już nie istnieje (zostały zniszczone podczas II wojny światowej) i cytaty w Herbarzu są często jedynym śladem znajdujących się tam informacji.
W zamierzeniu Bonieckiego Herbarz miał składać się z dwóch części: pierwszej - poświęconej historii poszczególnych rodzin dawnej Rzeczypospolitej, oraz drugiej - zawierającej chronologiczne spisy urzędników. Autorowi nie udało się jednak zrealizować tych planów: przed śmiercią zdążył wydać trzynaście tomów części I (do hasła "Lasocki") . Kolejne trzy (do hasła "Makomascy") opublikował współpracownik Bonieckiego, Artur Reiski, który jednak po I wojnie światowej nie powrócił do pracy nad Herbarzem, chociaż zdołał ocalić archiwum Bonieckiego i własne. W 1928 r. archiwum przejął Włodzimierz Dworzaczek.. Mimo że nigdy nie ukończony, Herbarz Bonieckiego do dziś stanowi podstawowe dzieło w zakresie genealogii i heraldyki szlachty polskiej.
